Gà h’mông da đen, xương đen, thịt đen – cái tên "H mông" đã nói lên tất cả, là giống gà của đồng bào H’mông – dân tộc sống chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta. Gà H’mông là giống gà quý mà có lẽ chỉ người H’mông mới có, vì thế nó như là biểu tượng, là niềm tự hào của người H’Mông nơi đây. Nguồn gốc của giống gà quý này vẫn là một điều bí ẩn, chỉ biết rằng chúng đã đi vào cuộc sống của người H’mông, là một phần của núi rừng Tây Bắc từ thuở xa xưa.
Nhưng hơn cả giá trị ẩm thực, gà H’mông còn là một vị thuốc quý, là nguyên liệu cho nhiều vị thuốc. Từ thời phong kiến, gà H’mông được dâng lên các vị vua chúa như một vị thuốc tráng thân kiện thể, bồi bổ dương khí, tăng cường sinh lực. Điều đó là hoàn toàn có cơ sở khoa học vì theo nghiên cứu, gà H’mông có hàm lượng axit amin cao, lượng cholesterol thấp trong khi axit linoleic cao nên có giá trị dược liệu đặc biệt trong chữa trị bệnh tim mạch. Mật gà có thể được dùng chữa bệnh ho cho trẻ em theo cách riêng của người dân tộc, xương gà được nấu thành cao chữa bệnh run tay chân. Đặc biệt, gà H’mông có hàm lượng axit glutamic cao (3,87%) vượt trội so với các loại gà khác như gà ri và gà ác nên gà có vị ngọt đậm, lượng sắt thấp nên không tanh như gà ác. Về mặt dinh dưỡng, gà H’mông có giá trị gấp nhiều lần so với gà ác, vì thế người vùng Tây Bắc có món truyền thống là gà H’mông tần thuốc bắc, dành để tẩm bổ cho người suy dinh dưỡng.
Hatthocvang Vietnam xin giới thiệu một số hình ảnh "NGON - NGON - NGON" từ gà H mông như sau:
1. Món gà H mông luộc (món phổ biến xưa & nay)
2. Món gà H mông hầm thuốc bắc:
3. Gà H mông hầm cùng nấm Linh Chi:
4. Gà H mông hấp cách thủy:
5. Gà H mông sào kho xả:
Và nhiều món nấu khác, với các gia vị đặc trưng của núi rừng Tây Bắc.
Cách chăn thả gà H mông:
Gà H’mông được người H’mông thả tự nhiên trên các nương ngô, đồi sắn, tự kiếm ăn cả ngày, tối mới về chuồng nên tập tính còn tương đối hoang dã, thức ăn chủ yếu của chúng là giun, dế, ngô, thóc…. Vì vậy gà có phẩm chất thịt tốt: da dày giòn, thịt săn nhưng không dai, ít mỡ, hương thơm và có vị ngọt đậm rất phù hợp với khẩu vị người Việt. Gà H’mông thường có 3 màu: hoa mơ, trắng và đen tuyền. với trọng lượng từ 1.8 -2.5 kg, gà H’mông rất giống với gà rừng, điểm khác biệt lớn nhất là chân của chúng thì đen hoàn toàn. Gà H’mông là đặc sản quý, các món ăn làm từ giống gà này dù đơn giản hay phức tạp cũng có sự hấp dẫn lạ kỳ bởi phẩm chất thịt, hương vị tự nhiên đặc trưng không lẫn với bất kỳ loại thịt nào. Các món làm từ gà H’mông như canh thịt, nướng, rang muối hay lẩu gà thật sự hấp dẫn khó cưỡng, làm hài lòng cả những thực khách khó tính nhất.
Mô hình nuôi gà H mông rất thành công có thu nhập rất cao ởTây Bắc.
Nguyễn Minh Tuệ (BT & ST)